ZARYS HISTORYCZNY NIEBYLCA

W 1509 roku Zygmunt Stary, wynagradzając zasługi Mikołaja Machowskiego z Machowa- niegdyś dworzanina i krojczego królowej Elżbiety Rakuszanki - zezwala, na podstawie przywileju królewskiego, na założenie miasta na prawie magdeburskim. Wspomniany przywilej stwierdza wprawdzie, ze miasto powstaje od nowa, ale w rzeczywistości chodzi tu o nadanie prawa miejskiego Jawornikowi dziedzicznej wsi Jana Machowskiego. Przyjmuje ono zresztą w dokumencie nazwę Jawornik i o innej nazwie tu nie słyszymy.
Oprócz zwyczajnej w dokumentach lokacyjnych klauzuli immunitetu sądowego oraz formuł związanych z nadaniem prawa targowego, przywilej ustanawia w mieście dwa targi doroczne:

- jeden na Marii Magdaleny (22 VII)

- drugi na Matki Boskiej Gromnicznej (2 II)

- oraz jeden targ cotygodniowy w poniedziałki.

Rejestr poborowy z 1510 roku stwierdza, że Jawornik obejmuje 12 łanów, zaś rejestr z 1536 roku, że Niebylec, włość Mikołaja Machowskiego, był niegdyś wsią, ale obecnie stanowi liche, nowo lokowane miasteczko zasiedlone zaledwie przez 15 osadników. 
W 1581 roku w miasteczku Niebylec, rządzonym przez Jana Bridla burmistrza i we wsi Jawornik zasadzonej na ok. 8,5 łanu roli oraz we młynie żyje zaledwie 18 rolników, 4 zagrodników, 7 rzemieślników, kilku gorzelników, kijak i młynarz. Wyjaśnienia wymaga tutaj zniknięcia nazwy Jawornik na określenie miasteczka, a utrwalenie się nazwy Niebylec. Czyżby lokacja miejska Jawornika się nie powiodła i z czasem dokonano nowej w Niebylcu? Wydaje się, że było inaczej.

 

 

W traktacie wytyczania granic miasta jego centrum musiano przesunąć ku sąsiadującej z Jawornikiem wsi Niebylec, która na pewno istniała już w XV w., wzmiankowana jest z 1485r. To przesunięcie wydaje się tym bardziej prawdopodobne, że w Niebylcu znajdowało się skrzyżowanie dróg, nie obojętne dla miasteczka planowanego głównie jako ośrodek wymiany handlowej. Stąd utrwaliła się dlań nazwy Niebylec, gdy na gruntach Jawornika lub na ich części pozostała nadal wieś o tej samej nazwie.

Miasteczko Niebylec skupiało się wokół drewnianego ratusza, który został spalony w końcu XVII w. W swoim herbie przyjęło część Pogoni litewskiej, a mianowicie ramię zbrojne z podniesionym mieczem. Kolejnymi właścicielami dóbr niebyleckich byli XVI w. Machowscy, XVII w. Romerowie, następnie Pieniążkowie, XVIII w. Łempiccy, XIX w. Ankowicze. Miejscowa ludność trudniła się rolnictwem, rzemiosłem i handlem. Najstarszymi cechami były: szewski i tkacki. Na targach, jarmarkach handlowano głównie końmi, bydłem i nierogacizną oraz wyrobami miejscowych rzemieślników i chłopów.
Słynne targi niebyleckie utrzymywały swój charakter lokalnego targowiska, aż do czasów międzywojennych.

Do końca XVI w. Miasteczko nie posiadało kościoła, a przez całą pierwszą połowę XVII stulecia wchodziło w skład parafii w Konieczkowej, którą w 1460r, ufundowali i uposażyli Machowscy z wydzielonych okręgów parafialnych: Lutczy, Połomii i Czudca.

Przy kościele istniała szkoła parafialna. O jej działalności dowiadujemy się ze źródeł z lat 1595 - 1602. 
W 1608 roku wizytator zanotował, że szkoła wraz z parafią przeniesiona została do sąsiedniego Niebylca.

W1608 roku w Niebylcu z fundacji Janusza Romera zbudowany został drewniany kościół p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Wniebowzięcia N.P. Marii, który w 1941 roku został rozebrany. Obecny, murowany, wg projektu Tadeusza Mulickiego, architekta z Rzeszowa wzniesiony został w latach 1936-43. Na cmentarzu kościelnym znajduje się krzyż misyjny, kamienny z 1863r. Oraz nagrobek, obelisk Kajetana Junosza Łempickiego, dziedzica Niebylca, konfederata barskiego, żołnierza Kościuszki, ufundowany przez Kruczkowskiego w 1863r. Z początkiem XIX w. Datuje się także istnienie synagogi w Niebylcu.

W okresie tym większość mieszkańców stanowi ludność żydowska, wymordowana całkowicie przez hitlerowców. W okresie międzywojennym Niebylec traci prawa miejskie. W 1937 roku ma tu miejsce strajk chłopski, który jest odpowiedzią na ucisk sanacyjny i łamanie swobód demokratycznych mas.

Podczas okupacji istnieje tu aktywny ośrodek konspiracyjno - partyzancki. Dzieje tego okresu przypomina tablica wymurowana na budynku posterunku Policji, odsłonięta 3.VII.1966r. dla upamiętnienia walk partyzanckich z hitlerowskim najeźdźcą. Po wyzwoleniu osada odbudowuje się powoli własnymi siłami.

Od roku 1947 buduje się szkoły, placówki gospodarcze i kulturalne. Przy pomocy społeczeństwa uruchomiony zostaje ośrodek zdrowia. W 1958 roku Niebylec zostaje zelektryfikowany. Na podstawie art. 101 ust.1 ustawy z dnia 25 stycznia 1958r. O radach narodowych (Dz. U. Nr 49, z 1972r. Poz. 314) uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie Nr XVIII/56/72 z dnia 4 grudnia 1972r, tworzy się z dniem 1 stycznia 1973r. w powiecie strzyżowskim gminę Niebylec.

DZIAŁALNOŚĆ GOK w Niebylcu

 

 

 

 

Gminny Ośrodek Kultury w Niebylcu został powołany Uchwałą Gminnej Rady Narodowej w Niebylcu dnia 29.01. 85r, zgodnie z obligującą Ustawą Sejmową. Na tymczasową siedzibę wyznaczono pomieszczenia Gminnej Biblioteki w Niebylcu oraz świetlice wiejskie i domy ludowe w terenie.

Działalność i realizację zadań kulturalno -oświatowych , strukturę organizacyjną określono w statucie placówki. Mimo krótkiego okresu działania Ośrodek był widoczny na mapie kulturalnej, konkursach, występach w kraju i za granicą. Obecnie w trakcie reformy samorządowej, GOK został włączony w struktury samorządu lokalnego zarówno w kwestii merytorycznej jak i finansowej, co z kolei sprawiło ożywioną polemikę odnośnie prowadzonych form pracy, proponowanych ofert kulturalnych i jego miejsca w środowisku. Wynikiem tego był zamiar likwidacji placówki lecz po głębokiej analizie Rady od tego zamiaru odstąpiono, proponując pewną modyfikację działań placówki , mając na uwadze szerszą współpracę i integrację ze środowiskiem.

W 1993 GOK mimo skromnej bazy i środków wykonał podstawowe zadania w sferze upowszechniania kultury poprzez organizację wielu imprez jak i udział naszych zespołów w wielu występach, przeglądach i konkursach w innych placówkach. Nawiązano dobrą współpracę z Wojewódzkim Domem Kultury w Rzeszowie przy organizacji takich imprez jak "Niebyleckie Kabaretowisko", " Poeci i pisarze dzieciom" i wielu innych a także z Domem Kultury "Sokół" w Strzyżowie w zakresie upowszechniania folkloru, sztuki poprzez wspólne koncerty z zespołem pieśni i tańca " Pogórze ", zespołem wokalno-instrumentalnym oraz organizację wystaw z Klubem Plastyki.

Również nasza gmina włączyła się czynnie do IX Światowego Festiwalu Polonijnych Zespołów Folklorystycznych w Rzeszowie podejmując w Lutczy zespół "Piastowie" ze Szwecji na wspólnym koncercie. W imprezach towarzyszących festiwalowi w Rzeszowie koncertowała także nasza kapela ludowa ciesząc się dużym powodzeniem i zainteresowaniem publiczności. W dowód uznania otrzymaliśmy podziękowanie od Wojewody Rzeszowskiego i Dyrektora Biura Festiwalowego.

W ramach działalności Ośrodka Kultury w Niebylcu działały:

- kapela ludowa "Jany" z Niebylca,

- zespół wokaIno-instrumentalny z Niebylca ,

- teatrzyk dziecięcy z Niebylca,

- zespół śpiewaczy "Malina" z Połomi

- zespół obrzędowy z Połomi-Pogorzały,

- kabaret z Połomi,

- Klub Miłośników Sztuki w Niebylcu,

- Ognisko Muzyczne w Niebylcu,

- wypożyczalnia kaset wideo,

- kursy języka angielskiego,

- kursy tańca,

- Kluby wiejskie w Połomi i Jaworniku.

W powyższych stałych formach uczestniczyło czynnie około 200 osób w różnych grupach wiekowych. Z przeprowadzonych wielu imprez i innych form działania warto wymienić:

- imprezy rocznicowe z okazji 8Marca.

- 3 Maja,

- Dnia Matki,

- 11.XI Święto Niepodległości,

- udział kapeli ludowej w Dożynkach Diecezjalnych w Rzeszowie,

- w dożynkach gminnych w Bachórzu i Węglówce,

- imprezę "Spotkanie z kabaretem" w Połomi przy udziale kabaretów "Julcia i Brońcia"z Przybyszówki i"Czarna Mańka" z Wielopola.

- eliminacje środowiskowe,

- rejonowe i wojewódzkie konkursu z cyklu "Poeci i pisarze dzieciom"

- Maria Konopnicka, gdzie nagrody i wyróżnienia zdobył i(Teatrzyk ze Szk.Podst.w Połomi za widowisko"5ąd nad Wiechetkiem" oraz dzieci: Magda Pryć z Gwoźnicy Grn. oraz Tomasz Pilch z Jawornika za interpretację piosenek).

- udział kapeli i zespołu śpiewaczego w Jarmarku Sędziszowskim Dniach Otwartych Drzwi w Boguchwałe, konkursie kapel w Wiśniowej.

- zabezpieczono czas wolny dla dzieci w ramach Akcji ZIMA organizując gry i zabawy oraz projekcje wideo,

- wystawy plastyczne prac dzieci oraz malarstwa Zygmunta Zabłyszcza z Gwoźnicy Górnej i Józefa Franczaka ze Strzyżowa,

- zorganizowano wyjazdy na koncerty zespołów polonijnych i koncert Piosenki Chodnikowej w Rzeszowie. Jednocześnie pragniemy nadmienić, że zapraszamy do szerokiej współpracy wszystkich animatorów kultury i inicjatorów środowisk twórczych poprzez uczestnictwo w naszych zespołach i kołach zainteresowań.

Zebrał i opracował W. Bochenek